Door Mathijs Dingjan op 
Emotionele manipulatie: het is vergif in veel relaties.
Deze vorm van manipuleren wordt in de psychologie ook wel “gaslighting” genoemd.
In dit artikel lees je wat gaslighting precies is en hoe je het herkent in jouw relatie.
Inhoud van dit artikel:- Wat is gaslighting: een nare vorm van manipulatie
- Gaslighting herkennen in je relatie: 9 kenmerken
- Hoe reageer je op gaslighting?
Heb je trouwens mijn gratis rapport al gezien waarin je De 3 schakels van succesvolle relaties geef? Daarmee ontdek je exact hoe je jouw relatieproblemen oplost en eindelijk samen gelukkig wordt in 3 simpele stappen. Download de 3 relatieschakels nu
Na het lezen van dit artikel ken je de belangrijkste kenmerken van gaslighting én weet je welke stappen je kunt zetten als je gegaslight wordt.
Wat is gaslighting: een nare vorm van manipulatie
Stel: je bent met vriendinnen op het terras en je bestelt een cola. Na vijf minuten vraagt één van je vriendinnen: “Hoe is je sinas?”
Jij weet dat je cola voor je neus hebt. Je ziet het voor je staan. Je hebt het drankje net geproefd. Dus het is nogal raar dat je vriendin doet alsof je sinas drinkt.
In een normale situatie zeg je: “Kijk, ik heb cola.” Ze geeft je gelijk. Het verhaal is klaar. Maar stel dat je vriendinnen je willen gaslighten. Dan zeggen ze: “Dat is gek! Kijk! Zie je niet dat dit sinas is?”. Als jij tegensputtert, herhalen ze het opnieuw. “Je vergist je! Het is sinas!”. Als dat gebeurt, verklaar je hen waarschijnlijk voor gek.
Maar… als ze dit trucje vaak genoeg herhalen, en continu blijven zeggen dat je sinas voor je hebt, komt er een punt waarop je denkt: “Is er iets mis met mijn waarneming?”. En dat is precies de geniepige kracht van gaslighting.
Gaslighting is een vorm van manipulatie. De dader doet je twijfelen aan je eigen waarnemingsvermogen. Namelijk door telkens te herhalen dat dingen anders zijn dan dat jij ze ziet.
Als iemand dit lang genoeg doet, heeft dat vergaande gevolgen. Zowel emotioneel als voor je relatie. Laten we eens kijken hoe gaslighting eruit ziet binnen relaties.
Gaslighting herkennen in je relatie: 9 kenmerken
Kenmerk 1: Je verliest het vertrouwen in je eigen oordeel
Als anderen maar vaak genoeg zeggen dat je dingen ziet die er niet zijn, begin je vroeg of laat te twijfelen. Ongeacht hoeveel zelfvertrouwen je hebt.
Dat komt omdat we sociale wezens zijn. Wat andere mensen vinden, is belangrijker dan onze eigen mening. Dit komt omdat we tot voor kort afhankelijk waren van ‘de groep om ons heen’ om te overleven.
De natuur heeft ons een brein gegeven dat hierop is ingesteld. We reageren sterker op sociale signalen van de mensen om ons heen, dan op onze eigen mening. En een gaslighter maakt misbruik van deze menselijke eigenschap. Ik geef je een concreet voorbeeld van gaslighting in een relatie:
Lydia heeft ruzie met haar vriend Ruud. Hij is enorm boos en gooit een bord kapot. De volgende dag proberen ze het uit te praten. Ruud begint door te zeggen dat Lydia haar excuses moet maken voor het kapot gooien van het bord. Lydia protesteert. Het was immers Ruud die dit heeft gedaan. Maar Ruud is een gaslighter. Hij houdt vol dat zij het heeft gedaan. Hij wordt opnieuw boos. En zegt dat hij niet met haar wil praten zolang ze tegen hem liegt.
Als iemand voet bij stuk houdt en blijft herhalen dat jij het mis hebt, kan het haast niet anders dan dat je begint met te twijfelen.
En nee, het is niet zwak als je meegaat in de gedachtegang van een gaslighter. Ons brein is ‘geprogrammeerd’ om signalen uit de omgeving belangrijker te vinden dan wat we zelf denken.
Herhaalt Ruud dit trucje regelmatig? Dan verliest Lydia steeds meer het vertrouwen in haar eigen oordeel. Op den duur zal ze afwachten welke mening Ruud haar voorschrijft. Ruud kan haar zelfs een label opplakken en dat vervolgens afkeuren. Bijvoorbeeld:
- Je hebt een groot ego.
- Je bent erg reactief.
- Je gedraagt je agressief.
- Je zit in je hoofd en niet in je gevoel.
- Je denkt te veel na.
Wat de gaslighter doet, is zeggen: “Je beoordelingsvermogen, daar is iets mis mee.” En dat maakt jou onzeker.
Kenmerk 2 : Je wordt onzeker
Wetenschappers hebben recentelijk vastgesteld dat afwijzing pijn doet.
Denk eens terug aan de gymles op de middelbare school. Niemand wilde als laatste gekozen worden. Dat gaf een gevoel van afwijzing. Als je weleens als laatste gekozen werd, was je bij de volgende gymles nerveus (als het maar niet weer gebeurt…).
Als iemand jouw versie van de werkelijkheid belachelijk maakt of simpelweg niet accepteert… en er zelfs consequenties aan verbindt als jij jouw werkelijkheid niet verandert, dan zorgt diegene ervoor dat het ongemakkelijk wordt om voet bij stuk te houden.
Een gaslighter geeft je dan ook vaak een ultimatum: of je geeft hem gelijk, of hij wijst je af.
Ruud schreeuwt bijvoorbeeld tegen Lydia dat ze moet toegeven dat zij het bord kapot heeft gegooid. En dat hij haar anders nooit meer wil zien. Nu hij het erover heeft: hij is helemaal ziek van haar agressieve gedrag. En hij twijfelde al langer of hij bij een vrouw wil blijven die zich zo gewelddadig opstelt.
Het is al moeilijk om in jezelf te blijven geloven als iemand continu herhaalt dat je het mis hebt. Maar als iemand bereid is om de relatie te eindigen als je niet bijdraait, dan komt de angst voor afwijzing hier bovenop.
Kenmerk 3 : Hij beschuldigt je van dingen die hij zelf doet
Ruud beschuldigt Lydia van agressief gedrag. Maar in feite is hij de persoon die zich gewelddadig gedraagt.
Beschuldigt hij jou van dingen die hij zelf doet? Dan is dat een vorm van gaslighting.
Hij kan dit bovendien gebruiken als een manier om zijn eigen gedrag te verantwoorden. “Als jij niet zo agressief was, hoefde ik niet tegen je te schreeuwen.”
Maar als iemand tegen je schreeuwt, hoef je dat uiteraard niet terug te doen. Het is logischer om afstand te nemen van mensen die zich niet gedragen naar jouw standaarden. Dus als iemand ruzie zoekt en je uitscheldt, loop je de kamer uit. In plaats van terug te schreeuwen en een bord kapot te gooien.
De gaslighter heeft lak aan deze regel. Hij vertelt je dat je gemeen bent, terwijl dat in feite niet zo is. Tegelijkertijd is hij zelf gemeen.
Kenmerk 4 : Hij neemt geen verantwoordelijkheid voor zijn gedrag
Het lijkt nu misschien alsof mannen de enige zijn die gebruik maken van gaslighting. Maar dat is niet zo. Ook sommige vrouwen maken gebruik van deze nare trucjes.
Zo had een ex van een vriend van mij er een handje van om heel boos op hem te worden. Vaak om niks. Er was constant ruzie in hun relatie. Iedere keer bood ze achteraf haar excuses aan. Dat accepteerde mijn kameraad. Maar een paar dagen later gebeurde het weer.
Een gaslighter doet alsof ze spijt heeft. Maar verandert vervolgens niets aan haar gedrag.
Dat is verwarrend. Want als iemand excuses maakt, betekent dat meestal dat diegene zijn gedrag wil veranderen. Een gaslighter gebruikt excuses als bliksemafleider om jou het idee te geven dat alles goed zit.
Op deze manier zal het beeld ontstaan dat de gaslighter goede bedoelingen heeft. Terwijl dat in feite niet zo is. En er zijn nog meer manieren waarop een gaslighter verantwoordelijkheid kan omzeilen. Bijvoorbeeld door dingen te zeggen als: “Heb je weleens gekeken naar je eigen gedrag?”
De gaslighter verplaatst de aandacht zo snel mogelijk van zijn gedrag naar dat van jou.
Kenmerk 5 : Jij neemt de schuld op je
“Wij behandelen elkaar met liefde en respect!” schreeuwt Ruud, terwijl hij een kopje naar Lydia’s hoofd gooit.
Het is heel moeilijk voor Lydia om Ruud aan te spreken op het gooien van het kopje. Waarschijnlijk is ze bang door zijn uitbarsting. Tegelijkertijd spreekt hij met dwang over elkaar met respect behandelen. Als zij dat niet doet, neemt zijn boosheid waarschijnlijk toe.
Als Lydia hem lief en onderdanig benadert, zal hij waarschijnlijk afkoelen. Terwijl elke vorm van confrontatie of grenzen stellen van haar kant wordt afgestraft. Lydia kan dus geen kant op. Spreekt ze hem aan op zijn gedrag, dan krijgt ze de wind van voren. Alleen door hem te “pleasen” zal hij afkoelen.
Kijk nog eens naar de zin die Ruud gebruikt. “Wij behandelen elkaar met liefde en respect.” Dit is een belofte, maar niet één waar hij zich aan hoeft te houden. Alleen Lydia heeft zich zo te gedragen. Anders wordt hij woedend.
Hoe vaker jij de schuld op je neemt, hoe meer jij jezelf zult zien als de schuldige. En de gaslighter zal er alles aan doen om dat gevoel bij jou te versterken. Zodat jij je nog onderdaniger opstelt. Daarom is het belangrijk om te leren hoe je op een overtuigende manier je grenzen stelt bij mannen. Deze video kan je daarbij helpen:
Kenmerk 6 : Je geeft hem automatisch gelijk
In een relatie vol gaslighting, liggen de verhoudingen scheef.
Als jij vaak genoeg de schuld op je neemt krijg je vanzelf een soort stemmetje in je hoofd dat je bekritiseert, telkens wanneer je iets doet wat de gaslighter niet leuk vindt.
Wil je hem ergens op aanspreken? “Doe maar niet,” zegt het stemmetje in je hoofd. Het stemmetje is een beschermingsmechanisme. Het voorkomt dat je in een nieuw conflict met de gaslighter belandt.
Het gevolg is dat je overal mee instemt, zelfs als het niet goed voor je is. Je houdt kritiek voor je. En als je toch iets wilt doen wat de gaslighter niet leuk vindt, herinnert hij je er snel aan wie eigenlijk de baas is. Waardoor het stemmetje in je hoofd het weer overneemt. Wat op den duur tot flinke problemen in de relatie leidt.
Kenmerk 7 : Je verdedigt hem tegenover anderen
Je vrienden en familie herkennen vaak dat er iets mis zit. Ze hebben misschien niet meteen door dat het om gaslighting gaat. Maar ze herkennen symptomen dat jij verre van gelukkig bent.
Het stemmetje in je hoofd helpt je niet alleen bij het reguleren van je eigen gedachten. Maar ook om de gaslighter te verdedigen naar anderen. Bijvoorbeeld door te benadrukken hoe “liefdevol en respectvol” jullie relatie is.
Je wantrouwt je eigen waarneming. En hebt zijn mening over de gebeurtenissen volledig overgenomen. Dat is uit zelfbescherming.
Als je naasten ernaar vragen, merken ze al snel dat je tegenstrijdige dingen zegt. Maar voor hen is het moeilijk om te begrijpen wat er echt aan de hand is. Ze zien dat je onder druk staat. Maar je blijft hem verdedigen. Tja, dan kunnen zij niet veel anders dan je keuze accepteren.
Als je zelf een vriendin hebt die date met iemand die borderline of narcisme heeft , zie je het vaak met je eigen ogen gebeuren. Je vriendin raakt steeds meer in zijn greep. En hoewel het slechter gaat, verdedigt ze hem steeds meer. Tot het moment komt waarop er afstand tussen jullie ontstaat.
Kernmerk 8: Je mag steeds minder
Een goede “test” om te bepalen of je gegaslight wordt, is door objectief te kijken naar hoeveel je “mag” van hem.
Een gaslighter heeft als doel om meer controle over jou te krijgen. Dus als je merkt dat je minder doet dan voorheen (met name om hem te pleasen) dan zit er iets niet goed.
Een “slimme” gaslighter geeft jou het gevoel dat het om je eigen keuze gaat. Hij zal je niet snel een verbod opleggen. In plaats daarvan zal hij een systeem bedenken waarin je eigen wil volgen afgestraft wordt. En waarin je juist beloond wordt als je doet wat hij wil.
Hoe dan ook: onder aan de streep neemt je vrijheid af. En vaak blijf jij naar zijn pijpen dansen, vaak uit een soort overlevingsmechanisme.
Mensen die gegaslight worden, raken vaak geïsoleerd. Ze nemen afstand van vrienden en familie en soms stoppen ze zelfs met school of werk. Dit isolement maakt je nog afhankelijker. In extreme gevallen praat je met niemand anders dan de gaslighter.
Kenmerk 9: : Hij vertoont narcistische trekjes
Een narcist probeert af te dwingen dat je hem bewondert en probeert je onder zijn controle te houden.
Zoals je misschien hebt gemerkt, is de laatste kwaliteit zeker aanwezig bij gaslighting. Vaak gebruikt hij de controle die hij heeft om jou dingen te laten doen waar hij gelukkig van wordt. Dat is waar het stukje narcisme bij komt kijken.
Het doel van het gaslighten is (vaak, maar niet altijd) om je psychisch afhankelijk van hem te maken. Waardoor jij alles doet om hem gelukkig te maken.
Vanuit dat perspectief is het zinvol om meer te leren over narcisme. Niet elke narcist is een gaslighter, maar veel gaslighters zijn narcistisch.
Een narcist heeft een opgeblazen zelfbeeld en een grote behoefte aan bewondering. Tegelijkertijd heeft hij weinig empathie en is hij van binnen erg onzeker. Dat maakt dat een narcist snel grijpt naar extreme middelen zoals gaslighting om mensen aan hem te binden. De “normale” manier van een connectie maken, gebaseerd op gelijkwaardigheid werkt niet voor hem.
Wil je meer weten over narcisme bij mannen? Bekijk dan eens dit filmpje:
Hoe reageer je op gaslighting?
Ik hoop dat je zelf niet in een relatie met een gaslighter zit. En als dat wel het geval is, is het waarschijnlijk het beste als je het uitmaakt. Je verdient beter.
Een veelvoorkomende valkuil bij mensen die lang slachtoffer zijn geweest van een gaslighter, is dat zij meestal snel weer een nieuwe relatie instappen. Vaak omdat ze zo gewend zijn geraakt aan de bevestiging van een partner, dat ze het maar lastig vinden om weer op hun eigen mening te vertrouwen.
Ik ga je helpen. Ik heb namelijk een e-book geschreven waarin ik je stap voor stap leer hoe je kunt werken aan de beste versie van jezelf. Dit zodat je je zelfvertrouwen weer terug wint en weer een gezonde blik krijgt op relaties.
Met als bijkomend voordeel dat veel mannen de zelfverzekerde versie van jou onweerstaanbaar zullen vinden. Maar boven alles zal jij met de inzichten in het e-book beter in je vel gaan zitten. En dat is het belangrijkste van allemaal.
Ben jij klaar om je ongezonde relatie vol gaslighting achter je te laten? En de sterke, krachtige vrouw te worden die je diep vanbinnen altijd was? Laat hieronder je mailadres achter en ik stuur het e-book direct gratis naar je inbox.
› Ja, stuur me 'de 3 schakels in zijn mannenbrein' nu gratis!
Oh, en vergeet hieronder je gratis download niet ;)
Liefs,
Mathijs Dingjan
Schrijf een reactie